Vasoactives

📍داروهای وازواکتیو (Vasoactives) همان داروهایی هستند که در لحظه‌های بحرانی، فشار خون و برون‌ده قلبی را تنظیم می‌کنند. این داروها با اثر بر گیرنده‌های آلفا و بتا، یا با شُل یا منقبض کردن عروق، به احیای پرفیوژن بافتی کمک می‌کنند و خط اول درمان در انواع شوک‌ها، نارسایی قلبی، سپسیس و بحران‌های همودینامیک هستند.

💉 داروهای شاخص این گروه:

• نورآدرنالین (Norepinephrine): شاه‌کلید کنترل MAP در شوک سپتیک
  
  

• وازوپرسین (Vasopressin): کمک به حفظ تون عروقی در موارد مقاوم
  
  

• دوبوتامین (Dobutamine): تقویت‌کننده قدرت انقباض قلب
  
  

• اپی‌نفرین (Epinephrine): انتخاب اورژانسی در ایست قلبی و شوک آنافیلاکسی
  
  

• فنیل‌افرین، میلرینون، دوپامین و دیگر اینوتروپ‌ها...
  
  

🎯 چرا برای ICU Nurse مهم است؟

• چون هر یک میکروگرم اشتباه، ممکن است منجر به آریتمی، نارسایی ارگان، یا ایست قلبی شود
  
  

• چون تنظیم این داروها بر پایه تیترینگ دقیق، مانیتورینگ مداوم و درک کامل فیزیولوژی بیمار است
  
  

• چون پرستار ICU باید بداند، ببیند و واکنش نشان دهد—در لحظه، بر اساس فشار، لاکتات، پرفیوژن و ادرار
  
  

🧠 در واقع، کسی که وازواکتیوها را بشناسد، یعنی با «زبان حیاتی ICU» آشناست.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

نورآدرنالین یک وازوپرسور خط اول برای بیماران دچار شوک وازوژن (به‌ویژه شوک سپتیک) است. این دارو با تحریک گیرنده‌های آلفا-۱ باعث انقباض عروق محیطی و افزایش فشار خون متوسط شریانی (MAP) می‌شود. اثرات بتا-۱ خفیف آن نیز موجب تقویت خفیف انقباض قلبی می‌شود، اما تمرکز اصلی بر افزایش مقاومت عروق است.

🧠 در شوک سپتیک، انتخاب اصلی شماست؛ چون بیشترین اثربخشی و کمترین آریتمی را نسبت به دوپامین یا اپی‌نفرین دارد.

🕒 کی شروع کنیم، کی قطع کنیم؟

• شروع: وقتی MAP < 65 mmHg باشد، علی‌رغم مایع‌درمانی کافی (30 ml/kg یا بیشتر).
  
  

• ادامه: تا رسیدن به هدف همودینامیک (MAP ≥ 65 + افزایش ادرار، کاهش لاکتات، پرفیوژن مناسب).
  
  

• قطع: به‌صورت تدریجی و مرحله‌ای (weaning)، وقتی بیمار پایدار شد یا وازوپرسور جایگزین اضافه شد.
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• دوز شروع رایج: 0.05–0.1 mcg/kg/min (در بزرگسالان با دوز ثابت هم آغاز می‌شود)
  
  

• تیتر کردن: هر 5–15 دقیقه بر اساس فشار خون (MAP) و علائم پرفیوژن
  
  

• حداکثر دوز: تا 3 mcg/kg/min در موارد شوک مقاوم (با پایش دقیق)
  
  

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی استاندارد: 4 mg در 250 ml D5W یا NS (دوز نهایی = 16 mcg/ml)
  
  

• ترجیح: تزریق در CVC برای ایمنی بیشتر، اما در شرایط اورژانسی می‌توان به مدت محدود در رگ محیطی پروگزیمال بزرگ تزریق کرد
  
  

• نکته: تزریق محیطی باید کمتر از 6 ساعت باشد و محل نشت رصد شود
  
  

📊 پایش و اهداف

• MAP ≥ 65 mmHg
  
  

• ادرار ≥ 0.5 ml/kg/hr
  
  

• پایین رفتن لاکتات خون
  
  

• کاهش پرخونی محیطی، خواب‌آلودگی، خنکی اندام‌ها
  
  

• پایش ریتم قلب و فشار خون هر 5–15 دقیقه
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• 🔥 نشت دارو (extravasation): باعث نکروز بافت — نیاز به تزریق سریع فنتولامین در محل
  
  

• ❤️‍🩹 آریتمی (به‌ویژه با دوز بالا)، برادی‌کاردی یا تاکی‌کاردی
  
  

• 🧊 ایسکمی اندام‌ها در دوزهای بالا یا بیماران با واسکولوپاتی
  
  

• ⛔ تزریق همزمان با بیکربنات: ناسازگار؛ مسیر جداگانه نیاز است
  
  

🔀 تداخلات و ناسازگاری‌ها

• نباید با داروهایی مانند بیکربنات سدیم یا فنی‌توئین در یک خط انفوزیون داده شود
  
  

• باید در اسمارت‌پمپ با label واضح و هشدار داروی پرخطر ثبت شود
  
  

👨‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی

• قبل از شروع، آموزش بیمار و همراه (در صورت هوشیاری) در مورد اهداف درمان
  
  

• ثبت دقیق فشار، دوز، زمان شروع، تغییرات دوز و پاسخ بیمار
  
  

• آماده بودن برای نشت احتمالی، آماده‌سازی فنتولامین
  
  

• ارزیابی محل تزریق، رنگ پوست اندام، درد یا تورم موضعی
  
  

🧠 نکته طلایی بالینی

اگر دارو محیطی شروع شد، حتماً برگه‌ زمان‌دار پایش نشت داشته باشید و تا حداکثر 6 ساعت بعد به CVC منتقل شود. اگر کاهش فشار شدید وجود دارد ولی لاکتات رو به افزایش است، تنها بالا بردن دوز کافی نیست؛ باید علت شوک اصلاح شود.

📌 نورآدرنالین، داروی حیاتی نجات‌بخش ICU است. اما اثر واقعی آن فقط با پایش دقیق، اجرای درست و دانش بالینی پرستار مراقبت ویژه معنا پیدا می‌کند.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

وازوپرسین یک هورمون ضد ادراری (ADH) مصنوعی است که با تحریک گیرنده‌های V1a در عضلات صاف عروق باعث انقباض عروقی می‌شود و فشار خون را بالا می‌برد. برخلاف نورآدرنالین که از طریق گیرنده‌های آدرنرژیک اثر می‌گذارد، وازوپرسین مسیر متفاوتی دارد و به‌عنوان داروی کمکی در شوک سپتیک مقاوم به نورآدرنالین استفاده می‌شود.

🧠 وقتی دوز نورآدرنالین بالا می‌رود و هنوز MAP بیمار پایین است، اضافه کردن وازوپرسین باعث افزایش مؤثر فشار خون، کاهش نیاز به نورآدرنالین و جلوگیری از عوارض وازوپرسور زیاد می‌شود.

🕒 کی شروع کنیم، کی قطع کنیم؟

• شروع: معمولاً وقتی دوز نورآدرنالین ≥ 0.1–0.2 mcg/kg/min است و MAP هنوز < 65 mmHg.
  
  

• قطع: به‌صورت تدریجی و با پایش دقیق همودینامیک؛ قطع ناگهانی ممکن است باعث افت شدید فشار خون شود (Rebound Hypotension).
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• 💧 دوز رایج ثابت: 0.03 واحد/دقیقه (U/min)
  
  

• ⚠️ تیتر نمی‌شود؛ برخلاف نورآدرنالین، وازوپرسین در دوز ثابت استفاده می‌شود.
  
  

• ❗ دوزهای بالاتر از 0.04 U/min توصیه نمی‌شود (افزایش خطر ایسکمی اندام)
  
  

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی رایج: 20 واحد در 100 ml نرمال سالین یا D5W
  
  

• سرعت تزریق: با پمپ انفوزیون دقیق (Smart Pump)
  
  

• ترجیحاً از طریق CVC تزریق شود، ولی در شرایط محدود، محیطی هم قابل‌استفاده است با پایش دقیق موضع تزریق
  
  

📊 پایش و اهداف

• MAP ≥ 65 mmHg
  
  

• کاهش دوز نورآدرنالین یا توقف تدریجی آن
  
  

• پایش ادرار، لاکتات و رنگ پوست اندام‌ها
  
  

• پایش همیشگی پوست برای علائم ایسکمی (انگشتان، بینی، گوش‌ها)
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• ❄️ ایسکمی اندام‌ها (انگشتان، پوست) به دلیل انقباض شدید عروقی
  
  

• 💢 اسهال ناشی از انقباض عروق مزانتریک
  
  

• 📉 افت سریع فشار خون در صورت قطع ناگهانی
  
  

• 💧 عدم پاسخ کافی در بیمارانی که قبلاً دوز بالای کورتون دریافت کرده‌اند
  
  

🔀 تداخلات و ناسازگاری‌ها

• با اکثر داروهای رایج ICU سازگار است
  
  

• مسیر تزریق جداگانه در اسمارت‌پمپ پیشنهاد می‌شود
  
  

• هشدار در اسمارت‌پمپ به‌عنوان داروی High Alert ثبت شود
  
  

👨‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی

• ثبت دقیق زمان شروع، دوز، و پاسخ همودینامیک
  
  

• بررسی ناحیه تزریق، رنگ و گرمای اندام‌ها
  
  

• قطع تدریجی و نه ناگهانی!
  
  

• در صورت نیاز به افزایش دوز، به پزشک هشدار دهید که دوز بالای 0.04 U/min می‌تواند آسیب‌زا باشد
  
  

🧠 نکته طلایی بالینی

وازوپرسین نه تنها فشار خون را بالا می‌برد، بلکه گاهی به نورآدرنالین اجازه می‌دهد که با دوز کمتر، اثربخش‌تر شود. این همکاری باعث کاهش عوارض و بهبود پیش‌آگهی بیماران سپتیک می‌شود. در مدیریت شوک مقاوم، نورآدرنالین و وازوپرسین مثل دو همکار هماهنگ عمل می‌کنند.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

اپی‌نفرین یک کاتکول‌آمین قوی با اثرات α و β است:

• β۱: ↑ انقباض‌پذیری و ضربان قلب
  
  

• β۲: برونکودیلاتاسیون و اندکی وازودیلاتاسیون
  
  

• α۱: وازوکانستریکشن قوی در دوزهای بالاتر
  در ICU برای شوک‌های مقاوم (بعد از NE±AVP)، آنافیلاکسی و در الگوریتم‌های احیا (CPR) کاربرد کلیدی دارد.
  
  

🕒 کی شروع کنیم، کی قطع کنیم؟

• شروع (Shock): وقتی با وجود احیای مایع و نورآدرنالین ± وازوپرسین، هنوز MAP < 65 یا علائم پرفیوژن ناکافی است.
  
  

• آنافیلاکسی: در فرم شدید با اختلال راه‌هوایی/فشار خون/شوک، IM/IV طبق پروتکل.
  
  

• وقفه/کاهش (Weaning): پس از رسیدن به اهداف همودینامیک و بهبود پرفیوژن؛ تدریجی قطع شود تا افت فشار ناگهانی رخ ندهد.
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• شوک وازوپلژیک/کاردیوژنیک: انفوزیون پیوسته (با اسمارت‌پمپ) و تیتر بر اساس MAP، برون‌ده ادرار، لاکتات و نشانه‌های پرفیوژن.
  
  

• CPR: طبق الگوریتم احیا (بولوس).
  
  

• آنافیلاکسی: IM به دلتوئید/ران (۱:۱۰۰۰)؛ در موارد شدید مقاوم به IM، IV انفوزیون با پایش نزدیک.
  
  

نکته: بازه‌های دقیق دوز با پروتکل داخلی واحد/بیمارستان هماهنگ شود؛ وزن، عملکرد قلب–کلیه و مصرف هم‌زمان داروها روی دوز اثر می‌گذارند.

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی رایج انفوزیون: آماده‌سازی به غلظت‌های استاندارد واحد (مثلاً 4 mg در 250 mL) طبق رویه داروخانه برای ایمنی و کاهش خطا.
  
  

• خط تزریق: CVC ترجیحی؛ در شرایط اورژانس می‌توان محیطی بزرگ و پروگزیمال آغاز کرد تا زمان دسترسی مرکزی فراهم شود.
  
  

• برچسب High-Alert و تنظیمات اسمارت‌پمپ الزامی است.
  
  

📊 پایش و اهداف

• MAP ≥ 65 mmHg و شواهد پرفیوژن مناسب (رنگ پوست، دما، پرشدگی مویرگی، ادرار ≥ 0.5 mL/kg/hr).
  
  

• ECG مداوم: خطر آریتمی‌های دهلیزی/بطنی و تاکی‌آریتمی‌ها.
  
  

• لاکتات خون: ممکن است با اپی‌نفرین ↑ شود (اثر متابولیک)، تفسیر روند با بالین.
  
  

• گلوکز/الکترولیت‌ها: احتمال هیپرگلیسمی و تغییرات K⁺.
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• تاکی‌کاردی/آریتمی‌ها (به‌ویژه در دوزهای بالاتر یا زمینه قلبی)
  
  

• افزایش لاکتات (الزاماً نشانه بدترشدن شوک نیست؛ در کنار بالین تفسیر شود)
  
  

• ایسکمی اندام/پوست در وازوکانستریکشن شدید
  
  

• اضطراب، ترمور، هیپرگلیسمی
  
  

• نشت (Extravasation): خطر نکروز موضعی؛ فنتولامین طبق پروتکل در محل
  
  

• هیپوولمی اصلاح‌نشده: قبل از تهاجمی‌شدن دوز، وضعیت مایع بررسی/اصلاح شود.
  
  

🔀 تداخلات و ناسازگاری‌ها

• با سایر مقلدین سمپاتیک → ↑ آریتمی/فشار
  
  

• مهارکننده‌های MAO / برخی ضدافسردگی‌ها → پاسخ اغراق‌آمیز
  
  

• سدیشن/بی‌دردی ناکافی هنگام استفاده همراه تهویه مکانیکی می‌تواند پاسخ سمپاتیک را بدتر کند (تاکی‌کاردی/افزایش فشار).
  
  

👩‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی (Bedside)

• قبل از شروع: مسیر وریدی مطمئن، آموزش تیم، برچسب واضح، آمادهٔ مدیریت نشت.
  
  

• حین انفوزیون: ثبت دوز، ساعت، MAP/HR/ریتم، ادرار، دمای اندام‌ها هر 5–15 دقیقه در فاز ناپایدار.
  
  

• شناسایی «عدم پاسخ واقعی» vs افزایش لاکتات ناشی از دارو؛ بالین و علائم پرفیوژن حرف اول را می‌زنند.
  
  

• وِنینگ گام‌به‌گام: کاهش تدریجی با رصد فشار/پرفیوژن؛ در صورت افت، به مقدار قبلی برگرد.
  
  

• همراهی بالینی: اگر ضربان بالا و MAP پایین است، بررسی هیپوولمی/آریتمی/درد/اضطراب و اصلاح عوامل هم‌زمان.
  
  

🧠 نکتهٔ طلایی بالینی

اپی‌نفرین قوی و نجات‌بخش است اما «دو لبه» دارد: می‌تواند هم فشار را نجات بدهد، هم قلب را به سمت آریتمی ببرد. کلید ایمنی، تیتر آرام، پایش تنگاتنگ و قضاوت بالینی توست—نه صرفاً بالا بردن عدد پمپ.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

دوبوتامین یک اینوتروپ مثبت است که با تحریک گیرنده‌های β1 باعث افزایش قدرت انقباضی قلب (کاردیواکتیویته) می‌شود و بر خلاف سایر داروهای وازواکتیو، فشار خون را خیلی زیاد بالا نمی‌برد. در بیماران ICU با کاهش برون‌ده قلبی (CO)، مثلاً در شوک‌های کاردیوژنیک یا سپتیک همراه با ضعف پمپ، نقش حیاتی دارد.

🧠 وقتی بیمار MAP نسبتاً قابل‌قبول دارد اما پرفیوژن بافتی (ادرار، لاکتات، هوشیاری) پایین است، دوبوتامین یک انتخاب هوشمندانه است!

🕒 کی شروع کنیم، کی قطع کنیم؟

• شروع: در شرایطی که MAP ≥ 65 mmHg است اما علائم کاهش پرفیوژن وجود دارد (ادرار ↓، لاکتات ↑، پوست سرد و مرطوب)
  
  

• ادامه: تا وقتی عملکرد قلب بهبود یابد یا به کمک درمان‌های جایگزین (مثل اکو یا حجم‌دهی) اصلاح شود
  
  

• قطع: باید تدریجی و همراه با ارزیابی دقیق علائم پرفیوژن باشد؛ توقف ناگهانی می‌تواند پرفیوژن را مجدد کاهش دهد.
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• دوز شروع رایج: 2.5–5 mcg/kg/min
  
  

• تیتر کردن: هر 15–30 دقیقه بر اساس برون‌ده ادراری، فشار خون، لاکتات، اکو، یا سطوح پرفیوژن محیطی
  
  

• حداکثر دوز: تا 20 mcg/kg/min در برخی موارد، ولی با پایش آریتمی و فشار خون
  
  

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی رایج: 250 mg در 250 mL D5W (غلظت = 1000 mcg/mL)
  
  

• مسیر ترجیحی: CVC، اما می‌توان در مدت محدود محیطی استفاده کرد (در رگ پروگزیمال بزرگ)
  
  

• اسمارت‌پمپ با برچسب دقیق توصیه می‌شود
  
  

📊 پایش و اهداف

• افزایش برون‌ده ادرار، بهبود رنگ و دمای اندام‌ها
  
  

• کاهش لاکتات و بهبود وضعیت ذهنی
  
  

• فشار خون پایدار (مراقب افت فشار باشید!)
  
  

• پایش مداوم ریتم قلبی برای آریتمی‌های ناشی از بتا تحریک
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• ❤️ تاکی‌کاردی و آریتمی‌ها (مخصوصاً در دوزهای بالا یا زمینه بیماری قلبی)
  
  

• 📉 افت فشار خون (با دوز بالا به دلیل وازودیلاتاسیون جزئی β2)
  
  

• 💊 کاهش اثربخشی در بیمارانی با β-بلاکر
  
  

• 🧊 نیاز به پایش دقیق دمای پوست، پرشدگی مویرگی و لاکتات برای بررسی پاسخ مناسب
  
  

🔀 تداخلات و ناسازگاری‌ها

• با داروهای β-بلاکر ممکن است اثرش کمتر شود
  
  

• ناسازگار با برخی الکترولیت‌ها در انفوزیون؛ مسیر جداگانه یا آماده‌سازی دقیق لازم است
  
  

• باید در اسمارت‌پمپ با هشدار High Alert ثبت شود
  
  

👨‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی (Bedside)

• قبل از شروع: بررسی ECG، فشار خون، ادرار، لاکتات
  
  

• حین انفوزیون: پایش مداوم HR، MAP، ادرار، پوست
  
  

• شروع در بیماران ناپایدار: با دوز پایین و بالا بردن آرام با توجه به علائم پرفیوژن
  
  

• پایش لاکتات و پاسخ به تیتر: افزایش CO باید همراه با کاهش لاکتات و افزایش ادرار باشد
  
  

🧠 نکته طلایی بالینی

دوبوتامین وقتی بهترین عملکرد را دارد که فشار خون پایه مناسب باشد ولی بافت‌ها همچنان دچار هیپوپرفیوژن باشند. در این شرایط، وازوپرسورها کاری نمی‌کنند، اما دوبوتامین قلب را نجات می‌دهد.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

فنیل‌افرین یک وازوپرسور خالص آلفا-آدرنرژیک است؛ یعنی برخلاف نورآدرنالین، فاقد اثر مستقیم بر گیرنده‌های بتا (β1 یا β2) است. همین ویژگی باعث می‌شود فنیل‌افرین برای بیمارانی که تاکی‌کاردی یا آریتمی حساس به بتا دارند، یک گزینه ایمن‌تر باشد.

🧠 در شوک‌های وازوژن با تاکی‌کاردی شدید (مثلاً در بیماران دچار سپسیس همراه با AF یا VT) می‌تواند انتخاب خوبی باشد تا بدون تشدید ضربان، MAP را افزایش دهد.

🕒 کی شروع کنیم، کی قطع کنیم؟

• شروع: وقتی بیمار نیاز به افزایش فشار خون دارد ولی ضربان قلب خیلی بالاست و نمی‌خواهید اثر بتا محرک داشته باشید.
  
  

• قطع: زمانی که MAP پایدار است یا با افزودن داروهای مکمل مثل وازوپرسین یا نورآدرنالین جایگزین شود.
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• دوز شروع رایج: 0.5–2 mcg/kg/min
  
  

• دوز ثابت شایع: 100–180 mcg/min در بزرگسالان
  
  

• تیتر: هر 5–15 دقیقه بر اساس پاسخ MAP و پرفیوژن
  
  

• فرم بولوس (در احیا): 50–200 mcg در شرایط افت حاد فشار خون
  
  

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی: 10 mg در 250 ml NS یا D5W (غلظت = 40 mcg/mL)
  
  

• تزریق ترجیحاً از طریق CVC، ولی در موارد اورژانسی به‌صورت محیطی هم مجاز است
  
  

• برچسب high-alert + اسمارت‌پمپ ضروری است
  
  

📊 پایش و اهداف

• MAP ≥ 65 mmHg
  
  

• پایش HR (ممکن است برادی‌کاردی دهد!)
  
  

• بررسی لاکتات و ادرار برای پایش پرفیوژن
  
  

• بررسی پوست اندام‌ها (احتمال ایسکمی به دلیل انقباض شدید عروق محیطی)
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• ⛔ برادی‌کاردی به علت تحریک شدید آلفا و اثر رفلکسی
  
  

• ❄️ ایسکمی اندام‌ها، انگشتان، یا اندام‌های محیطی
  
  

• 📉 کاهش پرفیوژن احشایی با دوز بالا
  
  

• ⚠️ خطر نشت (extravasation) → نیاز به فنتولامین در محل نشت
  
  

• 🔍 پایش پوست، فشار، ادرار و رنگ ناخن‌ها بسیار حیاتی است
  
  

🔀 تداخلات و ناسازگاری‌ها

• با داروهای مهارکننده MAO ممکن است پاسخ اغراق‌شده دهد
  
  

• ناسازگار با بیکربنات سدیم در یک مسیر تزریق
  
  

• نیاز به مسیر جداگانه در انفوزیون ترکیبی با سایر وازوپرسورها
  
  

👩‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی (Bedside)

• پیش از شروع: آماده‌سازی اسمارت‌پمپ، برچسب‌گذاری دقیق، تنظیمات هدف MAP
  
  

• در حین تجویز: پایش مکرر MAP، HR، پرفیوژن محیطی، و ثبت دقیق تغییرات دوز و پاسخ‌ها
  
  

• در بیماران آریتمیک یا AF: جایگزین ایمن‌تر نسبت به نورآدرنالین است
  
  

• قطع دارو: به‌صورت تدریجی و همراه با پایش دقیق
  
  

🧠 نکتهٔ طلایی بالینی

در بیمارانی که فشار خون پایین است و ضربان قلب بالا، فنیل‌افرین مثل یک چاقوی دقیق جراحی فقط فشار را بالا می‌برد، بدون آنکه قلب را سریع‌تر کند—اما مراقب ایسکمی ناشی از تنگی بیش از حد عروق باشید!

❓ چی هست و چرا دیگه زیاد استفاده نمی‌شه؟

دوپامین یک کاتکول‌آمین اندوژن است که بسته به دوزش، گیرنده‌های متفاوتی را تحریک می‌کند:

• دوز پایین (1–3 mcg/kg/min): گیرنده D1 → وازودیلاتاسیون کلیوی (اثر محافظتی قبلاً تصور می‌شد)
  
  

• دوز متوسط (3–10 mcg/kg/min): گیرنده β1 → افزایش برون‌ده قلبی
  
  

• دوز بالا (>10 mcg/kg/min): گیرنده α1 → وازوکانستریکشن و افزایش فشار خون
  
  

اما امروزه می‌دانیم این اثرات به شکل واضحی در بالین قابل اعتماد نیستند، و مهم‌تر از همه:

ریسک بالای آریتمی‌ها و مرگ‌ومیر بیشتر در مقایسه با نورآدرنالین باعث شده دوپامین از گایدلاین‌های اصلی کنار گذاشته شود (مانند Surviving Sepsis Campaign).

🧪 کی هنوز استفاده می‌شه؟

• در مراکز فاقد دسترسی سریع به داروهای وازوپرسور دیگر
  
  

• در شوک همراه با برادی‌کاردی شدید که نمی‌توان از داروهای آنتی‌کولینرژیک یا pacing استفاده کرد
  
  

• در برخی بیماران اطفال یا نوزادان (با نظر پزشک متخصص)
  
  

💊 دوز (در صورت استفاده)

دوز دارو بسته به هدف درمانی متفاوت است:

• برای افزایش جریان خون کلیه (که امروزه مردود شده)، از دوز 1 تا 3 میکروگرم به‌ازای کیلوگرم در دقیقه استفاده می‌شود که گیرنده غالب در این دوز D1 است.
  
  

• برای افزایش برون‌ده قلبی (Cardiac Output)، دوز 3 تا 10 میکروگرم به‌ازای کیلوگرم در دقیقه کاربرد دارد که عمدتاً گیرنده β1 را فعال می‌کند.
  
  

• در دوزهای بالاتر از 10 میکروگرم به‌ازای کیلوگرم در دقیقه، که برای افزایش فشار خون استفاده می‌شود، گیرنده غالب α1 است و نقش وازوپرسور دارد.
  
  

🧠 امروزه دیگر استفاده از “Renal Dose Dopamine” توصیه نمی‌شود.

⚠️ عوارض و احتیاطات

• 💔 تاکی‌آریتمی، آریتمی بطنی، فیبریلاسیون دهلیزی
  
  

• 📉 کاهش پرفیوژن احشایی در دوزهای بالا
  
  

• ❄️ ایسکمی اندام‌ها در اثر وازوکانستریکشن شدید
  
  

• 💉 نشت (extravasation) → خطر نکروز موضعی، نیاز به فنتولامین
  
  

📌 نکات پرستاری در صورت استفاده

• پایش دقیق ECG لحظه‌به‌لحظه برای آریتمی‌ها
  
  

• پایش فشار خون هر 5–15 دقیقه
  
  

• اطمینان از پرفیوژن محیطی (رنگ پوست، دما، ادرار، لاکتات)
  
  

• استفاده فقط با اسمارت‌پمپ و مسیر تزریق مطمئن (ترجیحاً CVC)
  
  

❌ چرا در Nurse Med فقط به عنوان یادآوری آورده می‌شود؟

دوپامین دیگر جزو داروهای خط اول و حتی دوم در مدیریت شوک یا نارسایی قلبی در بزرگسالان ICU نیست. استفاده از آن در اکثر موارد، با نتایج ضعیف‌تر نسبت به نورآدرنالین، دوبوتامین یا وازوپرسین همراه بوده است.

👨‍⚕️ با این حال، باید با آن آشنا باشید چون ممکن است در شرایط خاص و یا در مراکز کمتر مجهز، با آن مواجه شوید.

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

میلرینون یک اینوتروپ مثبت و وازودیلاتور خفیف است که با مهار آنزیم فسفودی‌استراز نوع 3 (PDE3) در قلب و عروق عمل می‌کند. این دارو بدون تحریک گیرنده‌های آدرنرژیک (مثل β1)، باعث:

• افزایش انقباض‌پذیری قلب (contractility)
  
  

• کاهش پس‌بار (afterload)
  
  

• بهبود عملکرد قلب در نارسایی شدید می‌شود
  
  

✨ مهم‌ترین مزیتش اینه که برای بیمارانی که تحت مصرف بتابلاکر هستند یا نسبت به دوبوتامین پاسخ نمی‌دهند، همچنان می‌تواند مؤثر باشد.

🕒 کی استفاده کنیم؟

• نارسایی حاد یا شدید بطن چپ، به‌ویژه همراه با کاهش برون‌ده
  
  

• پاسخ ضعیف به دوبوتامین یا همزمان با بتابلاکر
  
  

• افزایش برون‌ده قلبی بدون افزایش ضربان قلب
  
  

• در برخی بیماران جراحی قلب (CABG، Valve) برای حمایت موقت قلبی
  
  

💊 دوز و تیتر کردن

• دوز بارگیری (اختیاری): 50 mcg/kg طی 10 دقیقه
  
  

• دوز نگهدارنده: 0.375 تا 0.75 mcg/kg/min به صورت انفوزیون مداوم
  
  

• مدت اثر: نیمه‌عمر نسبتاً طولانی (2–4 ساعت، ممکن است تا 12 ساعت افزایش یابد در نارسایی کلیوی)
  
  

⛔ در بیماران با نارسایی کلیه، دوز باید کاهش یابد چون دارو از طریق کلیه دفع می‌شود.

🧪 آماده‌سازی و مسیر تجویز

• رقیق‌سازی: معمولاً 10–20 mg در 100 mL D5W یا NS
  
  

• تزریق از طریق اسمارت‌پمپ و مسیر CVC توصیه می‌شود
  
  

• تزریق آهسته و شروع با پایش همودینامیک
  
  

📊 پایش و اهداف

• افزایش CO و کاهش علائم نارسایی قلبی
  
  

• پایش فشار خون (به‌خصوص افت فشار خون)
  
  

• پایش HR و ECG
  
  

• پایش لاکتات، برون‌ده ادراری، رنگ اندام‌ها، پرشدگی مویرگی
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• 💔 آریتمی بطنی و فوق‌بطنی (به‌خصوص در دوزهای بالا)
  
  

• 📉 افت فشار خون به دلیل اثر وازودیلاتوری
  
  

• 🌀 ترومبوسیتوپنی خفیف در برخی بیماران
  
  

• 📈 هایپوتنشن تأخیری (به دلیل نیمه‌عمر طولانی)
  
  

🔀 تداخلات و احتیاطات

• اثر هم‌افزایی با سایر اینوتروپ‌ها مثل دوبوتامین
  
  

• در صورت استفاده همزمان با وازودیلاتورها، ریسک افت فشار بیشتر می‌شود
  
  

• در نارسایی کلیوی: پایش دقیق کراتینین و تنظیم دوز
  
  

👩‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی (Bedside)

• آموزش خانواده در مورد انتظار افت فشار و پایش شدید
  
  

• تنظیم دقیق دوز و ثبت پاسخ همودینامیک در برگه فلوشیت
  
  

• پایش مداوم ریتم قلبی
  
  

• بررسی نیاز به قطع تدریجی با پایش خروجی قلبی
  
  

🧠 نکتهٔ طلایی بالینی

میلرینون راه نجات در قلب‌های خسته‌ای است که دوبوتامین به آن‌ها جواب نمی‌دهد—بی‌سروصدا فشار پس‌بار را کاهش می‌دهد، بدون بالا بردن ضربان قلب. اما اگر کلیه‌ها خوب کار نکنند، اثرش می‌ماند و فشار پایین می‌رود؛ پس دوز را با دقت انتخاب کن!

🌟 چی هست و چرا مهمه؟

آنژیوتانسین II یک وازوپرسور اندوژن انسانی است که در سیستم رنین-آنژیوتانسین نقش دارد. این دارو با منقبض‌کردن مستقیم عضلات صاف عروقی، منجر به افزایش سریع و مؤثر فشار خون (MAP) می‌شود، بدون تحریک مستقیم گیرنده‌های آدرنرژیک.

✅ در بیماران شوک وازوپلژیک مقاوم (Refractory Vasodilatory Shock) که به نورآدرنالین و وازوپرسین پاسخ نمی‌دهند، این دارو یک گزینه نجات‌بخش محسوب می‌شود.

🕒 چه زمانی به آن فکر کنیم؟

• بیمار دچار شوک شدید و مقاوم به نورآدرنالین ± وازوپرسین است
  
  

• MAP پایین‌تر از 65 mmHg علی‌رغم دریافت دوز بالای وازوپرسورها
  
  

• لاکتات بالاست، پرفیوژن ضعیف است و بیمار در خطر نارسایی چند ارگانی قرار دارد
  
  

• سایر گزینه‌ها پاسخ ندادند و تیم درمان به دنبال افزایش سریع MAP برای حفظ ارگان‌های حیاتی است
  
  

💊 دوز و نحوه آماده‌سازی

• دوز شروع: 20 ng/kg/min به صورت انفوزیون وریدی
  
  

• تیتر کردن: بر اساس پاسخ MAP؛ حداکثر تا 80 ng/kg/min در 3 ساعت اول
  
  

• دوز نگهدارنده رایج: 1.25 تا 40 ng/kg/min
  
  

• بدون نیاز به دوز بارگیری
  
  

📦 دارو به‌صورت ویال پودری عرضه شده و باید با NS یا D5W در حجم مشخص رقیق شود.

🧪 پایش دقیق لازم است

• پایش فشار خون هر 5 دقیقه تا رسیدن به هدف MAP ≥ 65 mmHg
  
  

• بررسی مداوم اندام‌های محیطی برای جلوگیری از ایسکمی
  
  

• پایش ترومبوز به دلیل افزایش خطر لخته‌ شدن
  
  

• برون‌ده ادرار، لاکتات، هوشیاری برای بررسی پاسخ پرفیوژن
  
  

⚠️ عوارض و نکات پرستاری

• ⚠️ افزایش خطر ترومبوز وریدی و شریانی؛ گاهی نیاز به پروفیلاکسی ضدانعقاد
  
  

• ❄️ ایسکمی اندام‌ها یا ارگان‌های داخلی به دلیل انقباض بیش از حد عروق
  
  

• 📉 کاهش جریان خون به اندام‌های محیطی، روده یا کلیه در دوزهای بالا
  
  

• 🚨 افزایش ناگهانی فشار خون → باید آهسته و با پایش دقیق تزریق شود
  
  

👩‍⚕️ مراقبت پرستاری حیاتی (Bedside)

• استفاده حتماً با اسمارت‌پمپ و مسیر CVC
  
  

• برچسب هشدار High-Alert روی ست انفوزیون
  
  

• پایش دقیق علائم پرفیوژن: پوست، ناخن، ادرار، لاکتات
  
  

• در صورت مشاهده علائم ایسکمی (رنگ‌پریدگی، سردی اندام، درد شکم): قطع فوری
  
  

🧠 نکته طلایی بالینی

وقتی همه گزینه‌ها بی‌نتیجه مانده‌اند و بیمار در آستانه فروپاشی همودینامیک است، آنژیوتانسین II می‌تواند در چند دقیقه MAP را بالا بکشد — اما با یک هشدار: مثل چاقوی دو لبه، اگر بدون دقت استفاده شود، می‌تواند عوارض خطرناکی ایجاد کند. پس با احترام، با دقت، و با چشم باز با آن کار کنید! 👁️